Төлке белән бүре [1]

Tilki ile kurt [2]

Бер Төлке авыл буйлап ага торган инеш буенда йөри икән. Вакыт—яңа гына караңгы төшеп килә торган кичнең башы.

Bir tilki, bir köyün yanındaki derenin kenarında yürüyormuş. Vakit daha akşam vakti, karanlık çökmek üzereymiş.

Бу Төлкенең бик карыны ачып: «Ашарга берәр нәрсә табып булмасмы икән»,— дип, тавыклар кунаклый торган куначага таба киткән икән—бәке тишеп салынган мурданыңМурда—чыбыктан үреп ясалган балык тоту җайланмасы. таягына күзе төшкән. «Тукта, карап карыйм әле»,—дип, мурдага таба барса, чыннан да, кояш баеган вакытларда гына хуҗасы карап киткән булган икән, бәкенең өсте дә катмаган. Төлке ал аяклары һәм авызы белән тарткалап мурданы судан чыгарса, ни күрсен: балыклар тулган бит. Төлке, мурданы аннан-моннан ваткалап, балыкларны алган да, ерак түгел бер печән кибәне өстенә менеп ятып, бик тәмләп кенә балык ите ашарга керешкән, ди. Шул тирәдә генә бер ачыккан Бүре дә: «Берәр нәрсә туры килмәсме»,—дип, иснәнеп йөри икән. Кинәт Бүренең сизгер борынына балык ите исе килеп бәрелгән. Балык исе белән иснәнеп килә икән, Төлкенең кибән түбәсендә ашап ятканын күргән. Бүре юаш кына, дусларча гына:

Bu tilkinin karnı çok açıkmış: “Yiyecek bir şey bulabilir miyim acaba?” deyip, bir tavuk kümesine doğru giderken, bir dere kenarındaki buz üstünde açılan bir delikten aşağı sarkıtılmış olan bir oltanın sapına gözü takılmış ve “Dur hele, bakayım” deyip, oltaya doğru yaklaştığında, gerçekten de güneş batarken sahibinin bırakıp gittiği oltanın suya sarkıtıldığı deliğin üstü henüz donmamışmış. Tilki ön ayakları ve ağzı ile çekiştirip, oltayı sudan çıkardığında, ne görsün, olta balık doluymuş. Tilki oltayı orasından burasından çekiştirerek, balıkları almış ve yakındaki bir ot yığını üzerine yatıp, tadını çıkara çıkara balık eti yemeye koyulmuş. O civarda gezen aç bir kurt da: “Yiyecek bir şey denk gelmez mi?” diye etrafı koklayarak, yürüyormuş. Birdenbire kurdun hassas burnuna balık kokusu gelmiş. Kurt; balık kokusunu takip edip gelirken, tilkinin bir ot yığını üstünde balık yediğini görmüş. Kurt, sakin ve dostane bir şekilde:

—Нихәл, дус кеше?—дигән.

—Nasılsın, dostum? demiş.

Төлке, авызына балык тутырып чәйнәгән хәлдә:

Tilki, ağzına doldurduğu balıkları, çiğneyerek:

—Б-б-бик ш-шәп кенә. Б-б-бер дә и-инде, ч-чамасыз һ-һ-һәйбәт!—дип җавап кайтарды, ди.

—Ç, ç, çok ş, şahane. B, b, bir de ş, şimdi daha da iyi! diye cevap vermiş.

—Нәрсәдер бик тәмле әйбер ашыйсың бугай, исләре бөтен дөньяга таралган,— дигән дә соры Бүре, авызына җыйналган селәгәйләрен голт итеп йотып, телләрен суырып ялманып куйган, ди.

—Çok tatlı bir şey yiyiyorsun herhalde, kokusu bütün dünyayı sarmış, demiş boz kurt ve ağzında dilini emip, toplanan salyaları yutup, yalanmış.

—Минме? Мин балык бәлеше ашыйм,—дигән Төлке.

—Ben mi? Ben balık belişiBeliş: Hamurun içine et, patates, pilav vb. konularak pişirelen yemek. yiyiyorum, demiş Tilki.

—Кайдан, ничек итеп алдың соң син аны? Төшә кешеләр кулына мал,—дигән Бүре.

—Mal, insanların eline geçer, nereden, nasıl buldun ki sen onu? demiş kurt.

Аның күзләре усал яна башлаган. Балык ашап яткан Төлкене бөтен көе йотасы килде, ди.

Kurdun gözleri kötü kötü parlamaya başlamış ve balık yiyen tilkiyi, bütünce yutası gelmiş.

—Ала да, таба да белә ул абыең. Мә әле син дә авыз итеп кара,—ди Төлке. Төлке, Бүрене юатыр өчен, аны хәйләләп кармакка эләктерү өчен, Бүрегә бераз балык сөякләре ыргытты, ди. Ач Бүре сөякләрне бөтенләй чәйнәмичә генә йотты, ди, әз генә телен йотып җибәрмәде, ди.

—Alabilir de, bulabilir de ağabeyin. Al hele sen de tadına bak, demiş tilki ve kurdu oyalamak, onu kandırıp, oltaya düşürmek için, kurda biraz balık kemiği fırlatmış. Aç kurt, kemikleri çiğnemeden bütünüyle yutmuş, az daha dilini de yutacakmış.

Шуннан соң Бүре:

Bundan sonra kurt:

—Миңа да өйрәтчәле, мин дә барып алыйм әле шуны,—дип, Төлкегә ялына-ялвара башлады, ди.

—Bana da öğretsene, ben de gidip, alayım şunu, diye yalvarmaya başlamış.

—Тыңлап тор яхшылап, өйрәтәм,—ди Төлке.—Әнә тегендәрәк кенә бер бәке булыр. Ул бәке катмаган булыр. Әгәр дә әз-мәз генә катса, аякларың белән бозны ваткала да су эченә койрыгыңны төбенә хәтле чумдырып тык та утыр. Үзең бер дә кыймылдама. Кыймылдасаң, балыкларны куркытырсың, эләкмәсләр, ди. Шулай тик кенә утырсаң, синең койрыгыңның һәр бөртек йоны саен бер балык ияреп чыгар,—ди.

—İyi dinle, öğreteyim, demiş tilki. Az ötede bir delik var. O delik daha donmamış olacak. Eğer biraz donmuşsa, ayakların ile buzu kır ve kuyruğunu dibine kadar suya batırıp otur ve hiç kımıldama. Kımıldarsan balıkları korkutursun, tuzağa düşmezler, demiş. Böyle oturursan, kuyruğunun her tüyü bir balık yakalayıp, çıkar, demiş.

Бүре, Төлке өйрәткәнчә, бәке кырына бара, су өстенә юка гына булып каткан бозны ал аяклары белән ваткалап, койрыгын төбенә хәтле суга тыгып, бер дә кузгалмый утыра. Бераз утыргач, сынамак өчен генә, бик әз генә койрыгын тарткандай иткән иде, нәрсәдер койрыгының авырая башлавын сизеп: «Ой, харап эш, балыклар куркып качмасалар гына ярар иде»,—дип, тагын тыныч кына утыра башлый. Озак кына утыргач, бервакыт койрыгын судан тартып алмакчы булган иде, һич тә урыныннан кузгала алмады, ди. «Бәй, озаграк тордым микәнни соң, балыклар чамадан тыш күп эләктеме әллә?»—дип тарткалана-йолкына башлагач, эшнең нәрсәдә икәнен сизенеп, Бүренең исе китте, ди. Койрык бөтенләй бозга каткан, ди.

Kurt, tilkinin öğrettiği gibi, deliğin yanına varmış ve su üstünde ince olan buzu ön ayakları ile kırıp, kuyruğunu dibine kadar suya batırmış ve hiç kımıldamadan oturmuş. Biraz oturduktan sonra, denemek için kuyruğunu biraz çekince kuyruğunun ağrımaya başladığını sezip: “Oy, iş kötü, balıklar korkup kaçmasalar iyi olurdu”, deyip, yine rahatça oturmaya başlamış. Uzun bir süre oturduktan sonra kuyruğunu sudan çıkarmak isteyince, yerinden hiç hareket ettirememiş. “Vay, çok mu oturdum acaba, balıklar tahminimden de çok mu takıldı yoksa?” deyip, çekiştirerek kurtulmaya çalıştığında, işin ne olduğunu anlayıp, kurdun aklı gitmiş. Kuyruğu tamamen buz tutmuş.

Таң аткач, апалар бәкегә су алырга төшә башладылар, ди. Су буена төшсәләр, бәкедә Бүре утыра. Тиз генә ирләргә хәбәр итеп, берничә ир килеп, кайсысы көянтә белән, кайсысы күсәк белән Бүрене кыйнарга тотынганнар икән, ул арада балыкчы да килеп чыгып, кулындагы боз вата торган бөрешеБөреш —боз чаба торган корал. белән Бүренең маңгаена бер-ике мәртәбә сугудан Бүре җансыз гәүдәгә әйләнгән, ди. Бүренең тиресен тунап, базарга чыгарып саттылар, ди.

Tan yeri ağarınca, kadınlar deliğe su almak için gelmeye başlamışlar. Su boyuna indiklerinde bakmışlar ki, delikte bir kurt oturuyor; hemen erkeklere haber vermişler. Birkaç erkek gelip, kimisi su terazisi, kimisi de sopa ile kurdu dövmeye başlamışlar. O sırada balıkçı da gelmiş ve elindeki buz kırmaya yarayan alet ile kurdun alnına bir kaç kez vurunca, kurt cansız bir şekilde yere yığılmış. Kurdun derisini yüzüp, pazarda satmışlar.

Ә Төлке Бүрегә бу хәл килгәнне кибән түбәсеннән күзәтеп кенә ятып, бу вакыйгадан ул әле дә булса көлеп йөри икән, ди.

Tilki, kurdun başına gelenleri, ot yığınının tepesinden gözetleyip, bu olanlara gülüyormuş.

Төлке белән бүре [1]

Tilki ile kurt [2]

Чыганаклар / Kaynaklar